چالش ظهور بیوآرت: ترکیب زیستشناسی و هنر
بیوآرت به عنوان یکی از جریان‌های نوظهور هنری، تأثیرات گسترده‌ای در مرزهای مشترک میان علم و هنر ایجاد کرده است. از زمان کشف سلول‌ها توسط رابرت هوک در قرن هفدهم تا دستیابی به پیشرفتهای بیوتکنولوژی در دهه‌های اخیر، بیوآرت توانسته با استفاده از ابزارهای علمی، مفاهیم هنری جدیدی را شکل دهد که نه تنها به واکاوی مفاهیم زیستی می‌پردازند، بلکه پرسش‌هایی اساسی درباره آینده زیستشناسی و ارتباط آن با جامعه بشری مطرح می‌کنند.
زیست شناسی یا هنر مسئله این است!
بیوآرت، ترکیبی از واژه‌های “زیستشناسی” (Biology) و “هنر” (Art)، چشم‌اندازی نو در هنر معاصر ایجاد کرده است. این رشته با تطبیق روش‌های زیستشناسی و استفاده از سیستم‌های زنده، مفاهیمی هنری را کشف میکند و به بررسی جنبه‌های گوناگون کاربرد علوم زیستی در عرصه‌های هنری میپردازد. هنرمندان بیوآرت از نمونه‌های طبیعی مانند میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها، گیاهان و سایر بافت‌های زنده و غیرزنده برای خلق آثار بدیع و شگفت‌انگیز استفاده می‌کنند.
با ظهور بیوآرتBioArt، بیوتکنولوژی به بخشی از دنیای هنر تبدیل شده است. این تحول نه تنها بازتابی از همگرایی زیستشناسی و فناوری است، بلکه نشان‌دهنده تلاش هنرمندان و دانشمندان برای همکاری‌های نوآورانه در خلق آثار هنری است. این رشته می‌تواند به تعمیق دانش بشری و ایجاد روابط نوین بین هنرمندان و زیست‌شناسان کمک کند.
با پیشرفت فناوری‌های ژنتیک و بیولوژیکی مانند CRISPR و ژن‌درمانی، بیوآرت به جایگاهی رسیده است که امکان دستکاری موجودات زنده و حتی خلق گونه‌های زیستی جدید فراهم شده است. به عنوان مثال، هنرمندانی همچون “ادواردو کاک” (Eduardo Kac) با ایجاد موجودات ترانسژنیک مانند خرگوش فلورسنت GFP Bunny به چالش‌های اخلاقی درباره دستکاری ژنتیکی پرداخته‌اند. این آثار علاوه بر جنبه‌های هنری، سوالاتی عمیق درباره مسئولیت انسان در تغییر و کنترل زندگی مطرح می‌کنند.
بیوآرتیست: دانشمند یا هنرمند؟
در حالی که هنرمندان بیوآرت بیشتر به عنوان خالقان آثار هنری شناخته می‌شوند، نقشی کلیدی در توسعه مفاهیم علمی نیز ایفا می‌کنند. یکی از نمونه‌های برجسته همکاری‌های بین رشته‌ای در این زمینه، پروژه‌های مرتبط با “زیستشناسی مصنوعی” (Synthetic Biology) است. این شاخه از زیستشناسی به هنرمندان این امکان را میدهد که ارگانیسم‌های مصنوعی ایجاد کنند که نه‌تنها از جنبه هنری، بلکه از لحاظ علمی نیز نوآورانه هستند.
برخلاف رسانه‌های سنتی مانند رنگ یا مجسمه‌سازی، بیوآرت می‌تواند به مرور زمان تغییر کند، رشد کند یا حتی بمیرد. این خصلت زنده بودن باعث می‌شود هنرمندان درک تازه‌ای از مفهوم پویایی و تعامل داشته باشند و از خلاقیت خود برای کنترل و یا به تصویر کشیدن این تغییرات استفاده کنند.
این تعامل نزدیک میان هنر و علم منجر به ایجاد بحث‌هایی درباره هویت هنرمندان بیوآرت شده است. آیا آنها دانشمندانی هستند که از هنر به عنوان ابزاری برای بیان استفاده می‌کنند، یا هنرمندانی که ابزارهای علمی را برای خلق آثار خود به کار می‌برند؟ این سوال همچنان یکی از چالش‌های اصلی این حوزه است.
نوآوری در روش‌های ارائه و نمایش
نمایش آثار بیوآرت به خلاقیت و نوآوری زیادی نیاز دارد، زیرا این آثار نه تنها به نمایش بصری، بلکه به تعاملات پیچیده‌تر مثل کنترل شرایط محیطی (مانند دما، رطوبت، و نور) نیاز دارند. هنرمندان باید با استفاده از خلاقیت خود راه‌هایی برای نمایش این موجودات و فرآیندها بیابند که هم به درک علمی اثر کمک کند و هم از نظر زیبایی‌شناسی جذاب باشد.
بیوآرت و تعاملات اجتماعی
از جنبه‌های مهم بیوآرت تأثیر آن بر بحث‌های اجتماعی و اخلاقی است. بسیاری از پروژه‌های بیوآرت در راستای طرح سوالاتی درباره اخلاق زیستی، دستکاری ژنتیکی، حقوق حیوانات و تأثیرات محیطی طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، آثار هیثر دیویی-هاگبورگ که با استفاده از DNA انسان چهره‌هایی مصنوعی خلق میکند، به بررسی حریم خصوصی ژنتیکی و پیامدهای اجتماعی جمع‌آوری داده‌های زیستی میپردازد.
همچنین، هنرمندان بیوآرت از پروژه‌های خود برای جلب توجه به مسائل زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی استفاده می‌کنند. آنها به مخاطبان یادآور می‌شوند که زیستشناسی و فناوری زیستی نه تنها بر بدن انسان، بلکه بر محیط‌زیست و گونه‌های دیگر موجودات زنده نیز تأثیر می‌گذارند.
هنرمندان زیستی برای خلق آثار خود از آخرین تکنولوژی‌ها و مواد زیستی بهره می‌گیرند. هدف آنها کشف مرزهای ناشناخته‌ای است که علم و هنر را به هم پیوند میدهد. اساسا بیوآرت فراهم‌کردن بستری برای بیان ایده‌های هنری و علمی است که منجر به حل مسائل و بیان اختلاف‌نظرها با همکاری دانشمندان می‌شود. برخی از هنرمندان زیستی از مواد زیستی به‌طور مستقیم در آثار خود استفاده می‌کنند، در حالی که دیگران به کاربرد تصاویر و تکنیک‌هایی می‌پردازند که در پزشکی و تحقیقات زیستی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از اهداف خلاقیت در بیوآرت این است که مخاطبان را به تفکر در مورد موضوعات پیچیده و چالش‌برانگیز زیستی و اخلاقی وادارد. هنرمندان بیوآرت از طریق کارهای خود پرسش‌های بنیادینی را در مورد مرزهای زندگی، اخلاق زیستی، مسئولیت انسانی در برابر طبیعت و تأثیرات زیست‌فناوری مطرح می‌کنند. این پرسشگری و چالش‌گری نشان‌دهنده خلاقیت در سطح مفهومی است و هنرمندان بیوآرت به‌دنبال یافتن راه‌های جدیدی برای مطرح کردن این مسائل هستند.
تجربه‌گرایی و نوآوری تکنیکی
خلاقیت در بیوآرت شامل تجربه‌گرایی نیز می‌شود. هنرمندان این حوزه اغلب به آزمایش و نوآوری در استفاده از تکنیک‌های علمی می‌پردازند. آنها ممکن است از تکنیک‌هایی مانند مهندسی ژنتیک، کشت سلول‌ها یا تغییرات محیطی برای خلق آثار خود استفاده کنند. این هنرمندان به طور خلاقانه این تکنیکها را به هنر تبدیل می‌کنند و گاه حتی روش‌های نوینی در علم ایجاد می‌کنند.
با گسترش فناوری‌های نوین و پیوند بیشتر میان هنر و زیستشناسی، آینده بیوآرت می‌تواند بسیار هیجان‌انگیز باشد. پیشرفت‌هایی مانند ویرایش ژنوم، استفاده از مواد نانو، و کشف‌های جدید در زمینه زیستشناسی مصنوعی، مرزهای این هنر را به‌طور مداوم گسترش می‌دهند. هنرمندان در آینده ممکن است نه تنها با دستکاری زیستی، بلکه با خلق ارگانیسم‌های کاملاً جدید و طراحی حیات از ابتدا به شکل هنری به کار خود ادامه دهند.
بیوآرت به هنرمندان این امکان را میدهد که تجربیات هنری منحصر به فردی خلق کنند که با استفاده از مواد زیستی و فرآیندهای علمی به‌دست آمده‌اند. این تجربیات می‌توانند شامل تعاملات جدید میان تماشاگر و اثر هنری باشند که به طور مستقیم از تکنولوژی‌های زیستی بهره می‌برند. به عنوان مثال، پروژه‌های بیوآرتی ممکن است شامل موجودات زنده‌ای باشند که به‌طور مستقیم تحت تأثیر تعاملات تماشاگر قرار می‌گیرند یا تغییرات زیستی در اثر هنری به‌وجود می‌آید.
همچنین، بحث‌هایی درباره تأسیس موزه‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی برای بیوآرت به وجود آمده است. این فضاهای جدید می‌توانند بستری مناسب برای نمایش آثار زیستی پیچیده و همچنین برقراری دیالوگ‌های بین‌المللی میان هنرمندان، دانشمندان و عموم مردم فراهم کنند.
هنر زیستی به سرعت در حال تبدیل شدن به یک رشته‌ی مهم در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی جهان است و این موضوع توجه بیشتری به بیوآرت و تأثیر آن بر فرهنگ و علم دارد. با وجود نگرانی‌هایی که برخی محققان درباره تأثیر فناوری بر ارزش‌های هنری مطرح می‌کنند، هنرمندان زیستی از این فناوری‌ها برای بازآفرینی زندگی و تقویت پیوند بین هنر و علم بهره می‌گیرند. بیوآرت نه تنها می‌تواند به آغاز یک جنبش هنری جدید منجر شود، بلکه شاید جرقه‌ای برای انقلابی در بیوتکنولوژی مدرن باشد.
منبع مقالات:
https://online.ucpress.edu/abt/article/74/3/194/18393/Biology-amp-Art-
