اهمیت بیوآرت (Bio-Art)

بیوآرت (BioArt) یک جنبش هنری است که در آن هنرمندان از فرآیندها، مواد و موجودات زنده برای خلق آثار هنری استفاده می‌کنند. این شکل از هنر در تلاقی علوم زیستی و هنر قرار دارد و اغلب به استفاده از روش‌های علمی مانند مهندسی ژنتیک، زیست‌شناسی مولکولی، کشت بافت و حتی کار با موجودات زنده مثل باکتری‌ها، گیاهان و حیوانات برای ایجاد اثر هنری می‌پردازد.

بیوآرت(bio-art) به عنوان پدیده‏‌ای جذاب میتواند برای آینده‏ بشر حائز اهمیت باشد. هم‌‏اکنون این رشته توسط نهادهای جهانی هنر و آموزش جدی‏‌تر گرفته می‏‌شود. هنر زیستی یا BioArt به عنوان یک پیشرفت در زمینه زیست فناوری به حساب می‏ آید. در آغاز قرن بیست، آموزش هنری در مدارس عمدتاً به نقاشی مکانیکی و واقع گرایانه برای پاسخگویی به خواسته های صنعتی سرمایه داری اختصاص داشت. اما رفته رفته دنیای هنر، با ایده‌های جدید شکوفا شد. و تغییراتی را که نیاز به درک جدیدی از زمان و مکان داشت را بیش از بیش مورد بررسی قرار داد. با این حال جایی برای هنرهای زیستی در دانشگاه ها و مدارس آنطور که باید هنوز شکل نگرفته است.

پس از گسترش سبک‏های مختلف مدرنیسم مانند اکسپرسیونیسم، کوبیسم، سوررئالیسم و آینده پژوهی، معنای هنر نه تنها در دانشگاه بلکه در گالری های هنری و موزه های سراسر دنیا نیز تغییر کرد. از جنگ جهانی دوم به بعد، ایده های مدرنیستی به مراکز آموزشی در آمریکای شمالی و اروپا وارد شدند. در آن زمان سرمایه‌داری وارد مرحله‏‌ای شده بود که نیازمند آموزش عالی برای برآوردن نیازهای جدید صنعت برای بازار کار و شروع شکوفایی کالج ها و دانشگاه‏ها بود. در حال حاضر سوالاتی که بیوآرت در پروژه ها مطرح می‏کند اغلب بسیار پرهزینه است و همین امر سبب شده است که این رشته نسبت به روندهای غالب در بخشهای هنری، تا حدی خاص و حاشیه‌ای باقی مانده است.

فناوری و هنر

در پی رشد تحقیقات زیست شناسی در آغاز قرن بیست و یکم و تمرکز بر روی هستی شناسی و سوالاتی از این دست که زندگی چیست؟ آیا می توان زندگی را تغییر داد یا خیر؟ در جهان معاصر شاهد دیدگاه دیگری از هنر و تکنولوژی هستیم و این روزنه‏ ای جدیدی پیش روی هنرمندان است.

 بیوآرت و مهندسی زیستی سبب ارتباط و رشد بیشتر دانش زیست‌شناسی نوین شده است. هم اکنون بیوآرت از دیجیتالی شدن رایانه ای که آینده‏‌ای پس از انسان را خلق کرد، فراتر می‏رود و واژه‏ ای گسترده به نظر می رسد  که به موازات پیشرفت‏های زیست شناسی و بیوتکنولوژی مدرن توسعه یافته است.

این اصطلاح تعریفی جدید و بسیار بحث برانگیز است که در مباحثات بین متخصصان و نظریه ‏پردازان مورد بازنگری، گسترش و محدودیت قرار می‏گیرد. قرن حاضر که ” قرن بیوتکنولوژی” نامیده می‏شود. توسط سیاست های زیستی و فناوری های جدید که توسط الگوریتمی یکپارچه تنظیم شده است مسیری نو را پیش روی آیندگان می‏سازد.

ویژگی‌های اصلی بیوآرت

استفاده از موجودات زنده

بیوآرت غالباً از سلول‌ها، بافت‌ها، و حتی DNA به‌عنوان مواد خام برای خلق اثر استفاده می‌کند. این موجودات می‌توانند گیاهان، حیوانات، باکتری‌ها و یا انسان‌ها باشند.

تکنیک‌های علمی

هنرمندان بیوآرت معمولاً با دانشمندان یا مؤسسات علمی همکاری می‌کنند تا از تکنیک‌های پیشرفته زیست‌شناسی استفاده کنند. این همکاری می‌تواند شامل استفاده از آزمایشگاه‌های علمی برای کشت بافت، اصلاح ژنتیکی یا تحلیل زیست‌شناختی باشد.

مسائل اخلاقی و فلسفی

بیوآرت به‌طور طبیعی پرسش‌های اخلاقی و فلسفی زیادی را برمی‌انگیزد. آیا ما حق داریم زندگی را دستکاری کنیم؟ مرز میان علم و هنر کجاست؟ این هنر اغلب به بازنگری در مرزهای میان انسان، طبیعت و تکنولوژی می‌پردازد.

تعامل با زندگی و مرگ

بسیاری از آثار بیوآرت به‌طور مستقیم با موضوعات زندگی، مرگ و تکامل سروکار دارند. از آنجا که این آثار هنری ممکن است حاوی موجودات زنده باشند، مفاهیمی مانند تولد، رشد، تغییر و مرگ در کارهای بیوآرت بسیار مهم هستند.

بیوآرت یا هنر زیستی را کجا می توان پیدا کرد؟

آثار بیوآرت در اکثر موسسات هنری یا به عنوان بخشی از نمایشگاه اختصاصی هنرهای زیستی، در معرض نمایش قرار می‏گیرند. اغلب نمایشگاه‏های تلاقی هنر و علوم شامل بخشی از یک رویداد گسترده ‏تر است و ترکیبی از کنفرانس‏ها، سمپوزیوم ها و کارگاه‏های آموزشی است. به راحتی می‏توان اذعان کرد که از نظر علمی و عملی، موزه فضای مطلوبی برای استقرار موجودات زنده نیست. موزه‏ ها و گالری‏ های اختصاصی معمولاً فضاهای محدودی‌اند که برای محافظت از آثار در برابر شرایط محیطی احتمالی طراحی شده ‏اند. نمایشگاه های زنده چالشی ناشناخته برای گالری هنرهای معاصر به شمار می رود چراکه حضور مداوم گیاهان، حیوانات یا حتی انسان سبب بهبود بررسی معماری و عملکرد موزه ‏ها در سالهای اخیر شده است.

گالری هنری در آزمایشگاه

هنگامی که زیست شناسان با بیوتکنولوژی مدرن به عنوان وسیله‌ای برای بیان هنری استفاده می کنند. آثار به دست آمده چیزی است‏ که آن را هنر ایجاد شده در آزمایشگاه می‏دانیم. توجه به این نکته ضروری است که موارد بسیاری از این آثار بدون دسترسی به تجهیزات آزمایشگاهی و تخصص علمی امکان پذیر نیستند.

در بیشتر موارد آثار زیستی ایجاد شده در داخل آزمایشگاه محصول یک فرایند مشارکتی و میان رشته‏ ای است. معمولاً هنرمند آغازگر فعالیتی خلاقانه است و دانشمند نیز حامل دانش و تخصص است.  با این حال اگر تعامل و ارتباط بین آنها موفقیت آمیز باشد فرصتی برای مبادله مفید دو طرفه ایجاد می‏شود. بیوآرت نیز حاصل یک تعامل، تبادل و گفتمان بین هنرمند و دانشمند است.

نمایشگاه زیستی از نظر تجهیزات آزمایشگاهی و منابع علمی بسیار پر هزینه است. اما جای تعجب نیست که اگر اثر هنری در داخل آزمایشگاه خلق شود. مسیر جدیدی  برای خروج آثار هنری از آزمایشگاه و حرکت به فضای نمایش ایجاد می‏کند. هم اکنون چند نمونه گالری که شامل آزمایشگاه کامل است در فضای برخی موزه ها ایجاد شده است. این امر به ویژه در مورد آثار هنری که به شدت وابسته به فناوری هستند صدق میکند.می‏توان گفت چالش آثار زنده یا نمایشگاه های پیچیده تکنولوژی نیازهای سازمانی و مالی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.